چرا باید در برابر UV از عینک آفتابی استاندارد استفاده کنیم؟

پرتوهای فرابنفش (UV) بخشی از طیف الکترومغناطیسی خورشید هستند که به چشم انسان آسیب‌های جدی وارد می‌کنند. این پرتوها به‌صورت طبیعی از خورشید به زمین می‌رسند و در سال‌های اخیر با کاهش لایه ازون، خطرات این پرتوها برای سلامت چشم و پوست بیشتر شده است. بیشترین آسیب‌ها به چشم شامل بیماری‌هایی مانند آب مروارید، ناخنک، و سرطان پلک می‌شود. استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد می‌تواند از بروز این آسیب‌ها جلوگیری کند. در این مقاله، تأثیرات پرتوهای UV بر چشم، عوامل موثر بر میزان دریافت این پرتوها، نقش عینک‌های آفتابی و نکات ایمنی برای محافظت از چشم به تفصیل بررسی خواهند شد. همچنین به عینک‌سازان متخصص و کسانی که تمایل به ورود به این حرفه دارند، توصیه‌های عملی ارائه خواهد شد.

شناخت دقیق پرتوهای فرابنفش

پرتوهای فرابنفش دارای سه نوع اصلی هستند که هر کدام ویژگی‌ها و اثرات متفاوتی بر سلامت چشم و پوست دارند:

• UV-A (320-400 نانومتر): این پرتو طول موج طولانی‌تری دارد و به لایه‌های عمیق‌تر پوست و چشم نفوذ می‌کند. UV-A اگرچه به‌اندازه UV-B مضر نیست، اما تماس مداوم و طولانی‌مدت با آن می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی از جمله پیری زودرس پوست و بروز آب مروارید شود.
• UV-B (290-320 نانومتر): این پرتو انرژی بیشتری دارد و می‌تواند به بافت‌های سطحی چشم آسیب بزند. UV-B مسئول بیشترین آسیب‌های مرتبط با نور خورشید به چشم‌ها و پوست است و می‌تواند منجر به سوختگی قرنیه، آب مروارید و حتی سرطان پوست شود.
• UV-C (100-290 نانومتر): این پرتو به‌طور طبیعی توسط لایه ازون جذب می‌شود و به سطح زمین نمی‌رسد. با این حال، منابع مصنوعی UV-C که در صنایع و تجهیزات پزشکی استفاده می‌شوند، می‌توانند برای سلامتی بسیار مضر باشند.

آسیب‌های چشمی ناشی از پرتوهای فرابنفش

آسیب‌های چشمی ناشی از پرتوهای UV بسیار گسترده هستند و بسته به شدت تماس و مدت زمان قرار گرفتن در معرض این پرتوها، می‌توانند تأثیرات مختلفی داشته باشند. این آسیب‌ها در بلندمدت می‌توانند منجر به کاهش کیفیت بینایی و حتی نابینایی شوند. در ادامه برخی از شایع‌ترین آسیب‌های چشمی که در اثر پرتوهای UV به‌وجود می‌آیند، توضیح داده می‌شوند:

1. آب مروارید (Cataract)

آب مروارید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های چشمی در جهان است و عامل اصلی نابینایی قابل درمان به شمار می‌رود. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از ۲۰ درصد از موارد آب مروارید به دلیل تماس طولانی‌مدت با پرتوهای UV-B به‌وجود می‌آیند. این پرتوها به‌ویژه در مناطق جغرافیایی با تابش مستقیم و شدید خورشید بیشتر شایع هستند. آب مروارید باعث کدورت عدسی چشم و در نهایت منجر به نابینایی می‌شود.

2. ناخنک (Pterygium)

ناخنک یا رشد غیرطبیعی بافت از سفیدی چشم به سمت قرنیه، یکی دیگر از بیماری‌های چشمی است که ناشی از تماس طولانی‌مدت با پرتوهای UV به‌وجود می‌آید. این بیماری بیشتر در مناطقی که تابش نور خورشید شدید است، مشاهده می‌شود. ناخنک باعث بروز التهاب و تحریک چشم می‌شود و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به اختلال در بینایی شود.

3. فوتوکراتیت (Photokeratitis)

فوتوکراتیت یا همان سوختگی قرنیه، نتیجه قرار گرفتن چشم در معرض پرتوهای UV بدون محافظت مناسب است. این بیماری در بین افرادی که در محیط‌های برفی فعالیت می‌کنند (مثل اسکی‌بازان) یا جوشکاران که در معرض تابش مستقیم پرتوهای UV هستند، شایع است. فوتوکراتیت به‌صورت درد شدید، قرمزی و حساسیت به نور ظاهر می‌شود.

4. دژنراسیون ماکولا (AMD)

دژنراسیون ماکولا که یکی از عوامل اصلی کاهش بینایی در افراد مسن است، نیز به دلیل تماس طولانی‌مدت با پرتوهای UV می‌تواند تسریع شود. این بیماری به تخریب سلول‌های حساس به نور در ناحیه ماکولا (مرکز شبکیه) منجر می‌شود و به مرور زمان باعث کاهش شدید بینایی مرکزی می‌گردد.

اگر به دنبال یادگیری بیشتر در زمینه عینک‌سازی و محافظت از چشم‌ها هستید، توصیه می‌کنیم در دوره‌ آموزش عینک سازی سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف شرکت کنید. این دوره‌ها فرصتی مناسب برای کسب مهارت‌های تخصصی در این زمینه خواهند بود.

عوامل موثر بر میزان دریافت پرتوهای فرابنفش

میزان تماس چشم‌ها با پرتوهای فرابنفش به چندین عامل بستگی دارد. در ادامه این عوامل به‌طور کامل بررسی می‌شوند:

1. موقعیت جغرافیایی

تابش پرتوهای UV در نقاط مختلف جغرافیایی متفاوت است. مناطقی که نزدیک به خط استوا هستند، بیشترین تابش UV را دریافت می‌کنند. برای مثال، در ایران، شهرهایی مانند بندرعباس و چابهار به دلیل موقعیت جغرافیایی خود تابش بیشتری از UV دارند. این در حالی است که شهرهای شمالی کشور، به دلیل پوشش ابری بیشتر، تابش کمتری دارند.

2. ارتفاع

ارتفاع از سطح دریا نیز یکی از عوامل مهم در میزان تابش پرتوهای UV است. به ازای هر ۱۰۰۰ متر افزایش ارتفاع، تابش UV حدود ۱۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. این بدین معناست که افرادی که در مناطق کوهستانی زندگی یا کار می‌کنند، بیشتر در معرض این پرتوها قرار دارند.

3. شرایط محیطی

شرایط محیطی مانند بازتاب نور از سطوح مختلف می‌تواند میزان پرتوهای UV را افزایش دهد. برای مثال، برف می‌تواند تا ۸۰ درصد پرتوهای UV را بازتاب دهد. همچنین شن و ماسه در سواحل و آب دریا نیز تا ۱۵ تا ۴۰ درصد پرتوهای UV را بازتاب می‌دهند. به همین دلیل افرادی که در مناطق برفی، ساحلی یا نزدیک دریا کار می‌کنند، باید از عینک‌های آفتابی محافظت‌کننده استفاده کنند.

4. مصرف داروها

برخی از داروها می‌توانند حساسیت بدن به پرتوهای UV را افزایش دهند. این داروها شامل تتراسایکلین‌ها، برخی داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد بارداری هستند. افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، باید از محافظت بیشتری برای چشم‌های خود بهره ببرند.

5. سن

کودکان و نوزادان به دلیل شفاف‌تر بودن عدسی چشم‌هایشان، نسبت به بزرگسالان بیشتر در معرض آسیب‌های ناشی از پرتوهای UV هستند. به همین دلیل، استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

نقش عینک‌های آفتابی در محافظت از چشم

استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد یکی از بهترین راهکارها برای محافظت از چشم‌ها در برابر پرتوهای UV است. این عینک‌ها باید توانایی فیلتر کردن ۱۰۰ درصد از پرتوهای UV-A و UV-B را داشته باشند. ویژگی‌های عینک‌های آفتابی استاندارد شامل موارد زیر است:

• فیلتر UV 100%: این ویژگی برای جلوگیری از ورود هر نوع پرتو UV به چشم ضروری است. عینک‌هایی که فاقد این فیلتر هستند، نه تنها محافظت نمی‌کنند، بلکه با گشاد کردن مردمک چشم، پرتوهای بیشتری را به داخل چشم وارد می‌کنند.
• پوشش عدسی‌های بزرگ: عینک‌هایی با عدسی بزرگ و قاب‌های پوشاننده می‌توانند از ورود نور از زوایای مختلف جلوگیری کنند و محافظت بیشتری را فراهم کنند.
• کوتینگ ضد بازتاب: این کوتینگ می‌تواند بازتاب نور را کاهش داده و از خستگی چشم جلوگیری کند.

در جدول زیر، برخی از برندهای معتبر عینک‌های آفتابی در ایران (۱۴۰۳) همراه با قیمت‌های آن‌ها آورده شده است:

برند عینک	نوع فیلتر UV	قیمت (تومان)	ویژگی‌ها
Ray-Ban	UV 400	۳,۲۰۰,۰۰۰	فیلتر UV کامل، پوشش‌دهی بالا
Persol	UV-A, UV-B	۲,۸۰۰,۰۰۰	مقاوم در برابر خراش، مناسب برای فعالیت‌های روزمره
Oakley	UV 400	۴,۵۰۰,۰۰۰	طراحی ورزشی، مناسب برای فعالیت‌های فضای باز
Police	UV-A, UV-B	۲,۲۰۰,۰۰۰	سبک و بادوام، مناسب برای استفاده روزمره

نکات ایمنی برای محافظت از چشم‌ها در برابر UV

برای محافظت از چشم‌ها در برابر پرتوهای UV، رعایت چند نکته ایمنی ضروری است:

1. استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد

همیشه از عینک‌هایی استفاده کنید که دارای فیلتر UV 100% باشند. این عینک‌ها باید در تمامی ساعات روز و در تمام شرایط آب و هوایی استفاده شوند، حتی در روزهای ابری، زیرا پرتوهای UV از ابرها عبور می‌کنند.

2. استفاده از کلاه‌های لبه‌دار

کلاه‌های لبه‌دار می‌توانند به کاهش تابش مستقیم نور خورشید به چشم‌ها کمک کنند و به‌عنوان یک لایه محافظتی اضافی عمل کنند.

3. کرم ضدآفتاب

علاوه بر محافظت از چشم‌ها، پوست اطراف چشم نیز باید در برابر پرتوهای UV محافظت شود. استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با SPF 30 یا بالاتر در این نواحی توصیه می‌شود.

4. محافظت از کودکان

کودکان به دلیل حساسیت بیشتر چشمانشان، باید از عینک‌های آفتابی و کلاه‌های محافظ استفاده کنند. همچنین، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب برای آن‌ها ضروری است.

 

پرتوهای فرابنفش به‌طور مستقیم به سلامت چشم‌ها آسیب می‌زنند و منجر به بروز بیماری‌هایی مانند آب مروارید، ناخنک، و دژنراسیون ماکولا می‌شوند. استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد با فیلتر UV 100% یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت از چشم‌هاست. علاوه بر این، رعایت نکات ایمنی مانند استفاده از کلاه لبه‌دار، کرم‌های ضدآفتاب و محافظت از کودکان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.